تئوری موسیقی و سلفژ

 

سرفصل سلفژ

 

• سطح اول:

 

1. ریتم (parlati): ساده و ترکیبی قسمت اول

 

• دو ضربی،سه ضربی،چهار ضربی، با واحدنت سفید، نت سیاه در متر ساده و سیاه نقطه‌دار در متر ترکیبی.
• تقسیمات تا دولاچنگ .
• نت های نقطه دار در متر ساده شامل : سیاه نقطه‌دار، چنگ نقطه‌دار و در ترکیبی شامل: چنگ نقطه‌دار، دولاچنگ نقطه‌دار.

 

• اتحاد دو سنکوپ یک ضربی و نیم ضربی.
• سکوت‌ها تا ارزش چنگ.
• تقسیمات دیگر:
• تمرینات ریتم‌خوانی و اجرای ریتم با ساز.

 

 

2. سرایش(cantati) :

 

• کلید سل، کلید فا خط چهارم با ریتم بر اساس دروس کتاب‌ها شامل: فونتن( در بخش متد ساده تا درس 24، ترکیبی از درس 51 تا 62 ) و پوزولی.
• تقلید صدا و تفکیک صدا: یک صدایی، دو صدایی( فاصله دوم بزرگ و کوچک) سه صدایی(آکورد ماژور).
• اجرای گام‌های ماژور روی پیانو ( شناخت کلاویه ها و اکتاوها ).
• اجرای آوازی گام‌های ماژور و تمرینات: نردبان فواصل متصل، ملودی‌ها بر اساس فواصل پیوسته در تنالیته‌های ماژور: پوزولی و درس 1 تا 15sight singing
• خواندن و تشخیص آرپژ تونیک. (ملودی تا آخر) .
• خواندن جاذبه های ترتیبی در گام ماژور.
• بداهه‌خوانی بر اساس نردبان متصل و آرپژ تونیک.

خواندن گام‌های مینور طبیعی در تنالیته‌های لا، سل، می، سی.

 

 

• . مبانی موسیقی:لازم به ذکر است که مباحث زیر با توجه به سیلابس دروس سلفژو ساز تدوین شده است و ترتیب پایین فقط به سر فصل ­هایی که باید در هر سال پوشش داده شوند اشاره دارد. این سرفصل­ها باید در کنار هم تدریس شوند و مثال ­های آنها و همچنین منابع و روش تدریس بر عهده­ی استاد درس است.در پایان لیستی از منابع معتبر پیشنهاد شده است.

نت­‌نگاری:

• شناخت کلیدها (کلید سل، فا خط چهار، کلید دو خط سه)
• نسبت کلیدها و تبدیل کلیدها.
• حامل مضاعف.
• نام حروفی نت­‌ها(با سیستم انگلیسی و اشاره به آلمانی).
• آشنایی با کلیدهای پیانو.
• آشنایی با حامل یازده خطی.
• شیوه­ نت­‌نگاری شامل جهت دسته­ نت‌­ها، طول دسته­ نت‌­ها، محل قرارگیری علایم تغییردهنده، و محل سکوت­‌ها در خطوط حامل.

گام و تنالیته:

• مفهوم گام و تنالیته و انواع سیستم تنال.
• اشاره­ کوتاه به اسم گام­‌ها.
• گام­‌های دیاتنیک ماژور و انواع مینور طبیعی، هارمونیک و ملودیک.
• علایم سرکلید ماژور و مینور.
• اشاره­ تاریخی به دلایل برآمدن مینور هارمونیک و ملودیک.
• نام درجات گام(فارسی و انگلیسی).

آکوردها:

*با پیش فرض آشنایی با فواصل و مفهوم گام.

• ساختار تریادهای ماژور ،کاسته و افزوده در حالت پایگی.

 

ریتم و متر:

• انواع کشش‌­ها و سکوت­‌ها و روابط موجود بین آنها .( تقسیمات غیرعادی فقط تریوله)
• نقطه و دو نقطه.
• خطوط اتحاد و اتصال.
• میزان­‌نماهای ساده و ترکیبی.(دو و سه و چهار ضربی)

 

*هنرجو باید در پایان هر دوره به صورت کتبی قادر به تشخیص میزان­‌نما و نوشتن در آن باشد.

 

علائم و اختصارات:

• دینامیک (ppتاff ) ،کرشندو و دیمینوئندو.
• آرتیکولاسیون(مانند استاکاتو و آکسان).
• علائم نتاسیون مربوط به میزان (دولا خط‌های برگشت)

 

لیست منابع پیشنهادی:

منابع فارسی:

تئوری موسیقی پورتراب

نظری به موسیقی خالقی

تئوری موسیقی وزیری

تئوری بنیادی منصوری

عناصر موسیقی رلف تیورک ترجمه­ علیرضا احمدیان

 

منابع لاتین:

Benward Bruce Marily Saker-Music in theory and practice – publisher:McGraw-Hill

 

سطح دوم:

 

 1 . ریتم (parlati):

• اجرای مترهای ساده و ترکیبی بامیزان‌نماهای مختلف.
• تقسیمات تا دولاچنگ الگوهای سیاه نقطه‌دار در متر ترکیبی واحد ضرب سیاه نقطه‌دار،    در متر ساده و
• درمتر ترکیبی.
• سکوت تا دولاچنگ نقطه‌دار
• اتحاد و سنکوپ ( مطابق با الگوهای درس 25 تا 38 و 63 تا 80 از کتاب فونتن).
• آشنایی با متر لنگ ( 5تایی، 7تایی ).
• تمرینات به صورت ریتم‌خوانی و اجرای ریتم با ساز انجام می‌شود.

 

2 . سرایش ( cantati ):

• خواندن گام‌های مینور طبیعی، هارمونیک و ملودیک، آرپژ تونیک و فیگورها.
• ملودی‌خوانی در گام‌های ماژور و مینور ( تا درس 128).
• خواندن جاذبه غیرطبیعی ( مرحله اول ) در گام‌های ماژور.

 

3 . تربیت شنوایی:

• تشخیص فواصل ملودیک پیوسته در گام‌های ماژور و مینور ( گروه 5 نتی ).
• ملودی فواصل پیوسته مشابه ملودی‌های 1 تا 15 کتاب ( بدون سکوت- فواصل پیوسته ).
• تشخیص فواصل منفصل بر اساس آرپژ تونیک.
• تشخیص الگوهای ریتم در متر ساده و ترکیبی منطبق بر مباحث اجرایی. ( الگوهای ریتم اجرا می‌شوند ).

تشخیص فواصل دوم بزرگ، دوم کوچک، پنجم درست هارمونیک و ملودیک بالارونده-پایین‌رونده.

 

4 . مبانی موسیقی :لازم به ذکر است که مباحث زیر با توجه به سیلابس دروس سلفژ  و ساز تدوین شده اند و ترتیب پایین فقط به سر فصل هایی که باید در هر سال پوشش داده شوند اشاره دارد. این سرفصل ها باید در کنار هم تدریس شوند و مثال های آن و هم چنین منابع  و روش تدریس بر عهده ی استاد درس است، البته در پایان لیستی از منابع معتبر پیشنهاد شده است.

*مدرسین باید هر سال سر فصل های دروس سال قبل را ( ریتم، فواصل و ….. ) مرور نمایند.

 

• نت‌نگاری:
• شناخت کلیدها ( انواع کلید دوی خط اول، دوم، سوم، چهارم ).
• تقسیمات صدای انسان و حدود آن با سل و فا خط چهارم.
• شیوه نت‌نگاری شامل فاصله سرنت‌ها با تناسب ریتم و جایگاه آن‌ها در میزان، روی هم نویسی دو خط ریتم با رعایت گرافیک صحیح ریتم.

 

• فواصل:
• تشخیص فواصل در کلیدهای مختلف ( به صورت ترکیبی از کلیدهای سل، فا خط چهارم، دو خط سوم ).
• انتقال ( عملی و نظری  ) با علائم عرضی.
• آشنایی مقدماتی با مفهوم سازهای انتقالی و نتاسیون آن‌ها ( هورن فا، کلارینت، ترومپت سی بمل، کلارینت لا، کلارینت می بمل).

*پیشنهاد می‌شود، نوازندگان سازهای انتقالی ، مباحث مربوط به انتقال به صورت عملی مطرح و تمرین شود.

 

 

• گام و تنالیته:
• مرور گام های مینور هارمونیک و ملودیک با اشاره به انواع مختلف دانگ (تتراکورد ).
• روابط بین درجات گام در بستر تونالیته (درجات تنال و مدال ).
• آشنایی با دایره ی پنجم ها و روابط کلی بین گام ها و تنالیته های همسایه.
• گام کروماتیک.

 

• آکوردها:
• مرور ساختار تریادهای پایگی (مباحث سال هفتم ).
• معکوس اول و دوم تریاد‌ها.
• شیفراژ حالت‌های پایگی و معکوس تریادها.
• ساختن تریادها بر اساس درجه و شیفراژ و تشخیص درجه و شیفراژ تریادها در تنالیته.

 

• ریتم و متر :
• مترهای لنگ (نا متقارن) ساده و ترکیبی.
• ادامه تقسیمات غیرعادی ( دوئله، تریوله، کوارتوله،…..)
• تعریف ضد‌ضرب و سنکپ و نگارش و تشخیص آن‌ها در مترهای ساده و ترکیبی.
• مفهوم همیولا.

 

• علایم، اختصارات و اصطلاحات:

*در ادامه و تکمیل سال هفتم بنا به نظر استاد.

• علائم مربوط به تمپو ( rall, rit, a tempo, accel و….. )
• دینامیک ( fp, sfz, و….. ).
• حالت‌ها و بیان‌ها ( مانند dolce).
• آرتیکولاسیون ( مانند tenuto ).
• علائم نتاسیون ( مانند ترمولو، تریل، اکتاو، و سایر خطوط افقی ).

 

• لیست پیشنهادی منابع پیشنهادی:
• منابع فارسی: تئوری موسیقی،مصطفی پورتراب.

نظری به موسیقی در دو جلد، روح‌الله خالقی.

تئوری موسیقی، علی‌نقی وزیری.

تئوری بنیادی موسیقی، پرویز منصوری.

عناصر موسیقی، رلف تیورک، ترجمه علیرضا سیداحمدیان.

 

 

• منابع لاتین: Benward bruce and Marilyn Saker, Music in Theory and Practice, Publisher: McGraw-hill.                                                                                         

 

 

 

سطح سوم:

 

1 . ریتم (parlati):

• اجرای ریتم‌­های ساده ( واحد سفید، سیاه و چنگ )- ترکیبی (واحد سفید نقطه‌دار، سیاه نقطه‌دار و چنگ نقطه‌دار ).
• تقسیمات تا یک چهارم واحد ضرب، در در ریتم ساده،     در ریتم ترکیبی.
• سکوت تا یک چهارم تقسیم ضرب.
• اتحاد و سنکوپ تا یک چهارم تقسیم ضرب (مطابق با الگوی درس های 38 تا 50 و 80 تا 90 فونتن).
• اجرای ریتم لنگ ( 5تایی و 7تایی ) .
• تمرینات به صورت ریتم‌خوانی و اجرای ریتم با ساز.

 

2 . سرایش ( cantata):

• خواندن جاذبه غیرطبیعی ( مرحله اول، دوم، سوم) در گام‌های ماژور.
• خواندن ملودی در تنالیته‌های ماژور و مینور بر اساس هارمونی درجات تونیک، زیرنمایان، نمایان.
• خواندن و اجرای مدهای کلیسایی.
• خواندن فواصل دوم بزرگ و دوم کوچک.

 

3 . تربیت شنوایی:

 

• تشخیص فواصل دوم بزرگ و دوم کوچک، پنجم درست ، چهارم درست هارمونیک و ملودیک بالارونده-پایین رونده.
• تشخیص و اجرای آکوردهای سه صدایی ماژور، مینور، کاسته، افزوده با پیانو.
• ملودی (فواصل پیوسته و براساس آرپژ تونیک).
• ریتم متر ساده و ترکیبی (بدون سکوت و سنکوپ بر اساس تقسیمات یک چهارم ضرب)
• الگوهای ریتم اجرا می‌شوند.

 

4. مبانی موسیقی: لازم به ذکر است که مباحث زیر با توجه به سیلابس دروس سلفژ و ساز تدوین شده است و ترتیب پایین فقط به سرفصل‌هایی که باید در هر سال پوشش داده شوند اشاره دارد. این سرفصل‌ها باید در کنار هم تدریس شوند و مثال‌های آن و هم چنین منابع و روش تدریس بر عهده استاد درس است، البته در پایان لیستی از منابع معتبر پیشنهاد شده است.

 

*مدرسین باید هرسال سرفصل‌های دروس قبل را ( ریتم ، فواصل و …. ) مرور نمایند.

*امتحان پایان سطح سوم از تمامی مباحث سه سطح قبل خواهد بود.

 

• نت‌نگاری:
• علائم تغییر دهنده مختص موسیقی ایرانی (سری و کرن ).
• نوشتار چهار خط مجزای ریتمیک به صورت عمودی روی هم با رعایت گرافیک صحیح.

 

• فواصل:
• مفهوم میکروتنالیته و تقسیمات ریزپرده.

 

 

 

• گام، تونالیته و مدالیته:
• مفهوم مدالیته
• انواع مدهای کلیسایی.
• انواع سیستم‌های تنال و مدال(مانند پنتاتونیک و تمام پرده و اکتاتونیک).

 

 

• آکوردها:
• مرور مباحث سال گذشته.
• آکوردهای چهار صدایی و معکوس آن‌ها.(انواع آکوردهای هفتم).
• شیفراژ آکوردهای چهار صدایی.
• تشخیص فونکسیون­‌های مختلف یک تریاد در تنالیته‌های مختلف (مانند ده فونکسیون برای تریادهای ماژور و مینور).
• چهاربخش نویسی آکوردها ( پوزیسیون­‌های باز و بسته ).

 

 

• علائم،اختصارات و اصطلاحات:

*در ادامه و تکمیل سال هشتم بنا به نظر استاد

• علائم مربوط به تمپو.
• دینامیک.
• حالت­‌ها و بیان­‌ها.
• آرتیکولاسیون.
• علائم نتاسیون.
• لیست منابع پیشنهادی:

تئوری موسیقی مصطفی کمال­پورتراب.

نظری به موسیقی در دو جلد روح­‌الله خالقی.

تئوری موسیقی علی­‌نقی وزیری.

تئوری بنیادی موسیقی پرویز منصوری.

عناصر موسیقی رلف تیورک ترجمه­ علیرضا سیداحمدیان.

 

• منابع لاتین:

Benward Bruce and Marilyn Saker-Music in Theory and Practice- Publisher : McGeaw-Hill.

 

 

 

سطح چهارم:

 

1.ریتم:                                                                                                     

• اجرای مترهای ساده (واحد ضرب سفید، سیاه و چنگ)-ترکیبی(واحد ضرب سفید نقطه‌دار، سیاه نقطه‌دار و چنگ نقطه‌دار ) با سکوت و اتحاد.
• دیرند تا سه‌لاچنگ  ،تریوله­‌های تغییر یافته در متر ساده.    (تریوله دولاچنگ).
• آشنایی با تغییر متر ( ساده به ترکیبی و برعکس. تقسیمات ضرب ثابت ).

تمرینات به صورت ریتم‌خوانی و اجرای ریتم با ساز انجام می‌­شوند.

2.سرایش:   

• خواندن ملودی در تنالیته­‌های ماژور و مینوربا مدلاسیون به مینور یا مینور نسبی (دوئت و خواندن و نواختن).
• خواندن گام­‌های ماژور، مینورها، مدهای کلیسایی، تمام پرده و کروماتیک.
• خواندن آکوردهای سه­‌صدایی (پایگی)بالارونده و پایین‌­رونده.
• خواندن فواصل دوم بزرگ و دوم کوچک، پنجم درست، چهارم درست.

 

3.تربیت شنوایی:

• تشخیص فواصل دوم بزرگ و دوم کوچک، پنجم درست، چهارم درست ،سوم بزرگ-کوچک.(هارمونیک و ملودیک بالارونده-پایین‌رونده و گروه چهار نتی که نت شروع مشخص شده است.)
• تشخیص گام‌­ها و مدهای کلیسایی.
• تشخیص آکوردهای سه­‌صدایی (پایگی) و چهار صدایی (پایگی) هفتم نمایان، هفتم نیم­‌کاسته و هفتم کاسته.
• دیکته­ ریتم و ملودی با توجه به عوامل مشخص شده در بخش سرایش.

 

 

 

سطح پنجم:

 

1. ریتم:

• اجرای مترهای ساده و ترکیبی و لنگ.
• پلی ریتم( در دو خط ریتم همزمان).

 

2. سرایش:

• خواندن ملودی در تمام تنالیته‌­های ماژور و مینور با آلتره و مدلاسیون(دوئت و خواندن و نواختن.)
• خواندن آکوردهای سه‌­صدایی (پایگی و معکوس ) بالارونده و پایین‌­رونده.
• خواندن آکوردهای چهارصدایی (پایگی) هفتم نمایان، هفتم نیم‌­کاسته، هفتم کاسته، هفتم بزرگ، هفتم کوچک بالارونده و پایین­‌رونده.
• خواندن فواصل دوم بزرگ و دوم کوچک، پنجم درست، چهارم درست، سوم بزرگ و کوچک.

 

3. تربیت شنوایی:

• تشخیص آکوردهای سه صدایی (پایگی و معکوس)، آکوردهای چهارصدایی (پایگی ) هفتم نمایان، هفتم نیم­‌کاسته، هفتم کاسته، هفتم بزرگ و هفتم کوچک.
• تشخیص گام‌­ها و مدهای کلیسایی.
• تشخیص فواصل دوم بزرگ و کوچک، پنجم درست، چهارم درست، سوم بزرگ و کوچک، ششم بزرگ و کوچک.

(هارمونیک و ملودیک بالارونده-پایین‌­رونده و گروه پنج نتی که نت شروع مشخص شده است.)

• دیکته­ ریتم و ملودی با توجه به عوامل مشخص شده در سرایش.

 

 

سطح ششم:   

                                                                                                 

1.ریتم:

• اجرای خطوط ریتمیک در مترهای :
• ساده و ترکیبی(تا کشش سه‌لاچنگ )
• سکوت و سنکپ تا دولاچنگ (کاربردی در رپرتوار اجرایی)
• متر لنگ تا کشش دولاچنگ
• تغییر متر.

 

2.سرایش:

خواندن ملودی در تنالیته­های ماژور و مینور با آلتره مدلاسیون (پایان فصل چهارم کتاب).

• آتنال

خواندن فواصل تا اکتاو (تکی-زنجیر فواصل)

ملودی­‌های آتنال بر مبنای فصل پنجم کتاب تصحیح پنجم.

• خواندن گام‌­ها:

ماژور، مینورها، مدهای کلیسایی، اکتاتونیک(پرده-نیم­پرده و نیم پرده -پرده)پنتاتونیک، گام‌­های مجار.

 

• خواندن آکوردها:

سه صدایی و چهار صدایی (پایگی و معکوس)

 

3.تربیت شنوایی:

• تمام موارد فوق در بخش سرایش .
• انواع کادانس‌­ها.
• پیوند آکورد در تنالیته­‌های ماژور و مینور.
• ملودی یک صدایی و دو صدایی.

 

 

پیوست:

فصل دوم کتاب:

Sight singing

دوئت­‌های آوازی از سطح چهارم به انتخاب استاد تا شماره 35، در سطح پنجم تا شماره 70،‌ در سطح ششم تا شماره 102 تمرین می‌­شود.

 

فصل سوم همین کتاب، از سطح چهارم به انتخاب استاد 20 تمرین.

ملودی فصل اول کتاب، سطح اول تا انتهای 46، سطح دوم تا انتهای 86 و سطح سوم از 87 تا 193 پیش برده می­‌شوند.